Co się zmienia w VAT - wyjaśnienia eksperta
Tomasz Hatylak, doradca podatkowy, Dariusz Tokarczuk i Wspólnicy - Kancelaria Prawna GLN Spółka komandytowa
Jak
wpłynie na opodatkowanie zmiana, która inaczej określiła czynności
nieobjęte VAT? Czy zmiana w art. 15 ust. 3 spowoduje, że część osób nie
będzie się kwalifikowała jako wykonujące działalność gospodarczą?
W znowelizowanym artykule 15 ust. 3 ustawodawca
postanowił wyraźnie rozszerzyć kategorię osób, których działalność nie
stanowi "wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej" w
rozumieniu ustawy o VAT.
Wszystkie osoby uzyskujące przychody z działalności
wykonywanej osobiście (katalog zawarty w artykule 13 ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych) nie będą podatnikami VAT, jeśli
jednocześnie z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze
zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi
stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym
zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności,
wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności
wobec osób trzecich.
Zmiana redakcji artykułu 15 ust. 3 ma charakter
dostosowawczy. Pozostaje w związku z artykułem 4 ust. 4 VI dyrektywy
VAT, który definiuje prowadzenie działalności w sposób "samodzielny".
Dyrektywa wyłącza z opodatkowania pracowników i inne osoby, o ile są
one związane z pracodawcą umową o pracę lub innymi stosunkami prawnymi
ustanawiającymi stosunek podporządkowania co do warunków pracy,
wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.
Dotychczasowa regulacja zawarta w artykule 15 ust. 3
ustawy o VAT była często krytykowana jako niezgodna z VI dyrektywą VAT
UE. Można uznać, że nowa treść omawianego artykułu bardziej oddaje cel
uregulowań zawartych w VI dyrektywie. Ustawodawca z nieznanych względów
pominął słowo "podporządkowania", mówiąc jedynie o "stosunku prawnym"
pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane
czynności. Z celu omawianej regulacji można jednak wysnuć wniosek, że
chodzi o stosunek prawny, w którym zlecający ma pozycję nadrzędną jeśli
chodzi o warunki, wynagrodzenie i jednocześnie na nim spoczywa
odpowiedzialność wobec osób trzecich za wykonanie czynności objętych
umową.
Wątpliwości wzbudza fakt, że w ramach dokonanej
nowelizacji wyłączono spod definicji "podatnika" osoby uzyskujące
przychody na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów
menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego
rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika
pozarolniczej działalności gospodarczej. Może to oznaczać, że w tym
miejscu regulacja pozostaje w sprzeczności z obowiązującą zasadą
powszechności opodatkowania (artykuł 2 VI dyrektywy). Odnosi się to
również do usług twórców i artystów. Wydaje się, że ustawodawca
postanowił, że wystarczająco skutecznym "zabezpieczeniem" jest w tym
przypadku przepis o "niesamodzielności" stosunku prawnego między
stronami umowy (artykuł 15 ust. 3 ustawy o VAT).
Co
tak właściwie oznacza zmiana, która za podatnika uznaje jednostkę
organizacyjną osoby prawnej będącej organizacją pożytku publicznego?
Ustawodawca wprowadził możliwość rozszerzenia
kategorii podatnika VAT na szczególną grupę podmiotów, którymi są
jednostki organizacyjne osoby prawnej, będącej organizacją pożytku
publicznego w rozumieniu przepisów ustawy o działalności pożytku
publicznego i wolontariacie. Jednostki te mogą zostać "podatnikami"
tylko jeśli prowadzą działalność gospodarczą i jednocześnie
samodzielnie sporządzają sprawozdanie finansowe.
Zmiana ta oznacza rozszerzenie podmiotowego zakresu
zastosowania ustawy o VAT. Trzeba jednak zaznaczyć, że to rozszerzenie
nie działa automatycznie. Uzyskanie statusu podatnika jest bowiem
uzależnione od zgody naczelnika urzędu skarbowego, właściwego dla osoby
prawnej. W konsekwencji podmioty, o których mowa, mogą wyliczyć
korzyści i straty, jakie w ich przypadku będzie niosło ze sobą
uzyskanie takiego statusu, i podjąć odpowiednią decyzję.
Jeśli podmioty te wybiorą status podatnika, będą
mogły korzystać z licznych uprawnień związanych przede wszystkim z
prawem do odliczenia podatku naliczonego. Będą również zobowiązane do
złożenia zgłoszenia rejestracyjnego oraz do wystawiania faktur.
Należy wspomnieć, że również w przypadku dokonywania
odpłatnej dostawy (odpłatnego przekazania towarów lub świadczenia
usług) pomiędzy jednostkami organizacyjnymi wchodzącymi w skład osoby
prawnej, jednostki, o których mowa, będą zobowiązane do dokonania
wszystkich czynności łączących się z transakcjami opodatkowanymi.
Jakie
konsekwencje wynikają ze zmiany zawartej w art. 13 ust. 8, która za
wewnątrzwspólnotową dostawę nie uznaje towarów używanych, dzieł sztuki,
przedmiotów kolekcjonerskich lub antyków opodatkowanych marżą?
Zmiany w artykule 13 ust. 8 należy rozpatrywać w
aspekcie systemowym. Chodzi w tym przypadku o usunięcie niezgodności i
uzupełnienie przepisów odnoszących się do procedury opodatkowania marży
(uregulowanej w artykule 120 ustawy o VAT), stosowanej w przypadku
obrotu towarami używanymi, dziełami sztuki, przedmiotami
kolekcjonerskimi i antykami nabytymi uprzednio przez podatnika dla
celów prowadzonej działalności lub importowanych w celu odsprzedaży
(przypomnijmy, że "import" ma po wstąpieniu do Unii Europejskiej inne
znaczenie niż przed akcesją - oznacza bowiem wyłącznie przywóz towarów
z terytorium państwa trzeciego na terytorium Unii).
W przypadku obrotu takimi towarami podstawą
opodatkowania podatkiem VAT jest marża, która stanowi różnicę między
całkowitą kwotą, którą ma zapłacić nabywca towaru, a kwotą nabycia,
pomniejszoną o kwotę podatku. Natomiast w przypadku
wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów podstawę opodatkowania ustala się
w oparciu o zasady ogólne, czyli co do zasady jest nią obrót. Obrotem
jest kwota należna z tytułu sprzedaży pomniejszona o należny podatek.
Zmiana ma więc charakter poprawek techniki legislacyjnej.
Bogdan Świąder