Umarzanie należności z tytułu składek
Umorzenie zaległych należności z tytułu składek to
najdalej idąca ulga udzielana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Może być stosowana w wyjątkowych sytuacjach – w przypadku całkowitej
nieściągalności lub z powodu sytuacji majątkowej i rodzinnej płatnika.
Umorzenie zaległych składek może nastąpić z dwóch powodów:
• całkowitej nieściągalności (art. 28 ust. 2
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych; Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.),
• sytuacji rodzinnej i finansowej zobowiązanego (art. 28 ust. 3a
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych; dotyczy jedynie osób
opłacających składki za siebie).
W razie umorzenia składek umorzeniu podlegają także należne od nich odsetki za zwłokę, koszty upomnienia i dodatkowa opłata.
W razie całkowitej nieściągalności
Całkowita nieściągalność zachodzi, gdy:
• dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego
majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie
odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku
domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej
trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest
następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia
odpowiedzialności na osoby trzecie,
• sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył
postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art.
361 pkt 1 prawa upadłościowego i naprawczego,
• nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy
jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności,
małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia
odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów Ordynacji
podatkowej,
• nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym,
• wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,
• naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
• jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
Wymienione w ustawie o systemie ubezpieczeń
społecznych przesłanki całkowitej nieściągalności mają charakter
wyczerpujący. Całkowita nieściągalność w rozumieniu tej ustawy zachodzi
więc jedynie, gdy występuje co najmniej jedna z tych przesłanek.
Ponadto musi mieć ona trwały charakter. W przypadku przejściowych
trudności w regulowaniu zadłużenia nie można mówić o całkowitej
nieściągalności, ale o chwilowej niemożności regulowania zaległych
zobowiązań.
Z powodu całkowitej nieściągalności umorzeniu podlegają składki w części finansowanej przez płatnika, czyli:
• 1/2 składki emerytalnej,
• 1/2 składki rentowej,
• składka wypadkowa,
• składki na ubezpieczenie społeczne za okres do 31 grudnia 1998 r. w całości.
Natomiast składki finansowane przez ubezpieczonych
nie podlegają umorzeniu (art. 30 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych). Składki w części finansowanej przez ubezpieczonych są
bowiem potrącane z ich wynagrodzenia oraz ich część musi zostać
przekazana do otwartego funduszu emerytalnego.
Ze względu na sytuację majątkową i rodzinną
Ze względu na sytuację majątkową i rodzinną mogą
zostać umorzone jedynie składki opłacane na własne ubezpieczenie przez
osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 28 ust. 3a
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
W przypadku takich osób nie występuje podział
składki na część finansowaną przez ubezpieczonego i płatnika (chociaż w
deklaracjach rozliczeniowych wykazywane są w ten sposób). Dlatego też
umorzeniu podlega pełna kwota zaległych składek, tj.:
• składka na ubezpieczenie emerytalne,
• składka na ubezpieczenie rentowe,
• składka na ubezpieczenie wypadkowe,
• składka na Fundusz Pracy,
• składka na powszechne ubezpieczenie zdrowotne,
• składki na ubezpieczenie społeczne za okres do 31 grudnia 1998 r. w całości.
Natomiast umorzeniu nie podlegają składki na
ubezpieczenie chorobowe, ponieważ w przypadku osób prowadzących
działalność gospodarczą ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne i
nieopłacenie składek powoduje jego ustanie.
ZUS może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli
zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną
nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to
zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w
przypadku:
• gdy opłacenie należności z tytułu składek
pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia
niezbędnych potrzeb życiowych,
• poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub
innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z
tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego
prowadzenia działalności,
• przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania
opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej
zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie
należności.
Jest to katalog otwarty. Natomiast przez pojęcie
rodziny należy rozumieć wspólnie zamieszkujące i gospodarujące z
zobowiązanym osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające z
zobowiązanym w faktycznym związku.
Konsekwencje dla ubezpieczonego
Umorzenie zaległych składek nie pociąga za sobą
negatywnych konsekwencji dla ubezpieczonych. Na koncie ubezpieczonego
ewidencjonuje bowiem składki należne, a nie wpłacone. Oznacza to, że
dokonanie umorzeń na koncie płatnika nie ma wpływu na wysokość składek
zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego.
Wyjątek to umorzenie składek osoby prowadzącej
pozarolniczą działalność gospodarczą. W przypadku tych osób umorzenie
zaległych składek zmniejszy należne im w przyszłości świadczenia
emerytalno-rentowe. Okres, za który umorzono składki, nie jest bowiem
wliczany do podstawy wymiaru tych świadczeń.
Kompetencje w zakresie umarzania należności z tytułu składek |
Osoba podejmująca decyzję w sprawie umorzenia zaległych należności z
tytułu składek |
Wysokość należności głównej podlegająca umorzeniu |
Dyrektor oddziału |
- 5 000 000 zł – dla należności z tytułu składek powstałych do 31 grudnia
1998 r.,
- 2 500 000 zł – dla należności z tytułu składek powstałych od
1 stycznia 1999 r.
|
Dyrektor departamentu |
- 10 000 000 zł – dla należności z tytułu składek powstałych do 31 grudnia
1998 r.,
- 5 000 000 zł – dla należności z tytułu składek powstałych od 1 stycznia
1999 r.
|
Członek zarządu |
niezależnie od wysokości kwoty należności głównej podlegającej umorzeniu |
Iwona Wielgopolanin